Woutertje Pieterse / Multatuli ; [bew. en bekort door Ivo de Wijs]

Omdat ik al jaren de Woutertje Pieterse Prijs enthousiast volg, aandachtstafels in de bibliotheek inricht met de genomineerden en als de winnaar bekend is met de winnaars van de afgelopen jaren, werd het ook wel eens tijd dat ik het boek ging lezen waarnaar deze prijs vernoemd is. Dat ik Woutertje Pieterse ook in Tot op de draad tegenkwam, wekte alleen maar meer nieuwsgierigheid bij mij.

Geen roman

Woutertje Pieterse, een bekend boek van Multatuli, blijkt in eerste instantie echter helemaal niet als boek te zijn uitgegeven. Woutertje Pieterse is in delen verschenen in zeven bundels Ideeën van Multatuli, was nooit bedoeld geweest als roman en ook niet bedoeld los te weken van de Ideeën. De weduwe van Multatuli heeft het echter toch als roman uit laten geven. Volgens de aanschafinformatie bij een van de versies: ‘Na een sprankelend begin wordt de roman door allerlei ingevoegde beschouwingen wijdlopig en de intrige ondoorzichtig. Een slot ontbreekt.’ Vele beknoptere drukken zijn verschenen, evenals een graphic novel in twee delen door Jan Kruis. In 2006 kwam een bewerking door Ivo de Wijs uit. Volgens eigen nawoord heeft hij het ‘fors bewerkt en flink bekort’. Ook heeft hij het boek een einde gegeven. Dit is de versie die ik heb gelezen.

Woutertje

Woutertje Pieterse is een dromerig en fantasierijk jongetje dat als jongste kind opgroeit in een gezin waarvan de vader is overleden. Wouter wordt totaal niet begrepen of gewaardeerd door zijn broers en zussen en vooral zijn moeder zit continu op hem te fitten. Meester Pennewip snapt ook weinig van de jongen en raakt erg over zijn toeren van een (te) fantasievol gedicht dat Wouter inlevert. Wouter verzint een vriendschap met twee jongens die volgens zijn moeder ‘buitengewoon fatsoenlijk’ zijn, zodat hij met ze buiten mag spelen. In werkelijkheid zijn het nare pestkoppen en gebruikt Wouter ze als smoes om het benauwde huis te mogen verlaten.

Verteller

Iedereen zit Wouter flink op de huid en niemand lijkt geïnteresseerd in wat er nu werkelijk in hem omgaat. Gelukkig ontmoet hij op een van zijn zwerftochten het bleekmeisje Femke en maakt hij later, doordat hij flink ziek wordt, kennis met de vriendelijke en begripvolle dokter en zijn gezin. Het verhaal wordt verteld door een alwetende verteller. Ik neem aan Multatuli zelf. Hij uit flink wat kritiek op van alles en in het bijzonder op de kleinburgerlijke familie van Woutertje. Ook heeft hij duidelijk erg te doen met ‘de held’ van het verhaal. Ik denk dat hij het slot door Ivo de Wijs wel zou waarderen.

Thema

Ik kan natuurlijk niet voor alle versies van Woutertje Pieterse spreken, maar deze versie vond ik buitengewoon vermakelijk: een grappig en meeslepend verhaal. Het speelt duidelijk in een andere tijd (de negentiende eeuw), en dat maakt het ook interessant, maar het thema: de onbegrepen jongen die niet zijn eigen keuzes mag maken, maar van alles moet wat hem wordt opgedragen, dat het er vooral om gaat wat andere mensen er van denken, is vrees ik ook nog steeds iets van deze tijd.

Prijs

Maar waarom is de Woutertje Pieterse Prijs naar dit werk vernoemd? Dat blijkt gewoon de vinden op de site van de prijs: ‘De Woutertje Pieterse Prijs is vernoemd naar dit boek, omdat de Prijs, net als Woutertje Pieterse, wil ‘afwijken van de deugd’. De initiatiefnemers van de Prijs wilden nadrukkelijk breken met de traditie van moralisme in kinderboeken. De Prijs bekroont om die reden kinderboeken die uitzonderlijk zijn voor wat betreft taal, inhoud en vormgeving.’