Vrouwen die lezen zijn gevaarlijk : lezende vrouwen in de schilderkunst en de fotografie / Stefan Bollmann ; met een inleiding door Kristien Hemmerechts ; vertaling [uit het Duits]: Hilde Pauwels

Ik had het boek al vaker zien langskomen: mijn vroegere baas (eh leidinggevende) gaf dit boek regelmatig cadeau aan vrouwelijke collega’s die met pensioen gingen of een jubileum vierde. Omdat zij een belangrijke rol speelde in de 25 jaar dat ik in de bibliotheekwereld werk, had ik haar voor mijn jubileumfeest uitgenodigd. En ik kreeg van haar een hele mooie speech, en … het boek!

Aan de hand van allerlei schilderijen waarop lezende vrouwen en meisjes zijn afgebeeld, en één foto (Marilyn leest Ulysses), wordt verteld over de geschiedenis van het lezen, en uiteraard van lezende vrouwen. Waarbij lezen gevaarlijk werd geacht voor vrouwen (ze werden erdoor afgeleid van hun taken en ze zouden maar verkeerde dingen gaan denken en willen), met als prachtig voorbeeld (de roman) Madame de Bovary van Gustave Flaubert, die de hoofdpersoon ten onder liet gaan aan de liefdesromannetjes die zij las en haar het hoofd op hol deden slaan.

De hoofdstukken zijn ingedeeld in de verschillende soorten lezeressen: begenadigde lezeressen, betoverde lezeressen, zelfbewuste lezeressen, fijngevoelige lezeressen, gepassioneerde lezeressen en eenzame lezeressen. De schilderijen worden uitgelicht: wie is de lezende vrouw, wat leest ze, hoe en waarom? Wat speelde er in die tijd? En hoe had de schilder het bedoeld? En in het geval van Marilyn Monroe: las ze echt, of was het voor de foto?

Vrouwen die lezen zijn gevaarlijk heb ik altijd een erg mooie boektitel gevonden. Het geven van de boeken kwam op mij ook over als een middelvinger naar de niet-lezenden met een te grote vinger in de pap: ‘Pas maar op voor ons. Wij zijn gevaarlijk!’. Meerdere keren zag ik bij deze gelegenheden als geschenk ook langskomen het tweede deel: Vrouwen die lezen zijn nog steeds gevaarlijk.

Maar zijn vrouwen die lezen gevaarlijk? En waren ze überhaupt ooit gevaarlijk? Eigenlijk werd het lezen zelf meer als gevaar voor vrouwen gezien. De vrouw was niet zozeer gevaarlijk, maar het gevaar lag in boeken die in handen van vrouwen zouden kunnen vallen. Wat doet denken aan de ontzettend enge ontwikkelingen in Amerika rond bookbans, verboden boeken, het verwijderen van boeken uit bibliotheken en het strafbaar stellen van bibliothecarissen voor het beschikbaar stellen van bepaalde boeken. Of een Nederlandse politicus, die het in bezit hebben van de Koran het liefst strafbaar zou willen maken. Daar zit het gevaar juist.

Om nog maar te zwijgen over mensen die niet lezen, de verslechterde leesvaardigheid en tekstbegrip, het niet meer kunnen onderscheiden van echt en nepnieuws, het verkeerd interpreteren van teksten etc. Wie leest is beter op de hoogte, taalvaardiger, fantasierijker, empathischer en mijns inziens ook gelukkiger. En dus zeker niet gevaarlijker.

Als kinderboeken-lezende vrouw acht ik mezelf buitengewoon ongevaarlijk. Maar als ik boekenlijsten bekijk met verboden boeken, blijk ik altijd veel van de jeugdtitels te kennen, gelezen te hebben, enthousiast over te zijn en te promoten. Dus wellicht word ik in sommige kringen wel gezien als gevaarlijk lezende vrouw.

Een mooie ode aan de lezende vrouw, zowel in de kunstwerken als in de tekst. Een boek om van te genieten en rustig te bekijken, maar dat ook stof tot nadenken geeft over lezers in het algemeen, de vrouwelijke lezer in het bijzonder, en de lezer die je zelf bent en wat het lezen je brengt.