This perfect day / Ira Levin

Wat een volmaakte wereld: er is geen oorlog, geen hebzucht, geen milieuvervuiling, geen bezit, geen agressie, geen misdaad. Alle mensen zijn braaf, doen wat ze moeten doen en helpen elkaar. Daar zit natuurlijk wel een keerzijde aan: ze hebben geen enkele vrijheid.

Supercomputer

Ergens in de toekomst (wanneer precies? Men is een nieuwe jaartelling begonnen) wordt het grootste deel van de mensheid op aarde zoet gehouden door een supercomputer: UNI. UNI bepaalt alles: wie met wie trouwt, of je wel of geen kinderen krijgt, waar je woont, welke opleiding je volgt en wat voor werk je gaat doen. Keuzes hoef je niet te maken: iedereen draagt hetzelfde, het enige voedsel is cake. Een cake die waarschijnlijk alles bevat aan voedingsstoffen die je nodig hebt. UNI bepaalt wat er op tv is en zelfs het kijken is verplicht.

Behandeling

Mensen komen niet of nauwelijks in opstand omdat ze maandelijks ‘behandeling’ krijgen, waarbij iedereen een per persoon verschillende cocktail van medicatie ingespoten krijgt: middelen om de mensen rustig te houden, geboortebeperking en wat al niet meer. Wie lastig is (‘ziek’) krijgt een extra behandeling en een gesprek met zijn adviseur. Niemand is te beroerd om door te geven als een ander ‘ziek’ is, want ze zijn er om elkaar te ‘helpen’.

Chip

Hoofdpersoon Li nog wat (iedereen heeft een korte naam plus een lang nummer) werd door zijn opa altijd Chip genoemd, als in ‘another chip of the old block’ (wat kloon of replica betekent). Chip raakte als kind soms wat in de war van zijn opa, die zeer enthousiaste dingen over UNI zei, maar klonk alsof hij er niets van meende. Later plantte opa een rebels zaadje in het hoofd van Chip door hem op te dragen na te denken over wat Chip zou willen. Iets willen of verlangen is namelijk niet de bedoeling in deze maatschappij, je doet enkel wat UNI voor je heeft bedacht. Opa nam Chip mee op een excursie naar UNI: een grote machine bestaande uit vrolijke gekleurde onderdelen. Als jongeman had opa echter meegewerkt aan UNI en laat Chip de kelders zien waar de echte UNI staat: een grijze, ijskoude toestand. Naar verloop van tijd wordt Chip’s opa overgeplaatst naar een andere sectie op aarde en ziet Chip hem alleen nog een paar keer via schermbellen.

Naarmate Chip ouder wordt krijgt hij steeds meer twijfels over de onvrije maatschappij. Hij vindt een groepje gelijkgestemden van wie hij trucjes leert om de medicatie te verminderen die hij toegediend krijgt. ‘Ontwaakt’ uit zijn matte, zoetgehouden toestand beginnen langzaam strijdbare ideeën in zijn hoofd te rijpen.

Dictatuur

Deze dystopische roman uit 1970 doet (natuurlijk) denken aan 1984 van George Orwell, maar ook aan A clockwork orange van Anthony Burgess, gezien de maatschappij die enorm gericht is op het compleet weghouden en voorkomen van criminaliteit met middelen die wel erg discutabel zijn: de ‘behandelingen’ waarmee iedereen maandelijks wordt ingespoten. This perfect day is verbazend actueel gebleven, of misschien zelfs in de loop van de jaren nog meer geworden. Desondanks is het boek niet meer in Nederlandse bibliotheken te vinden. In het Engels nog wel te koop. Ik moet eerlijk zeggen dat ik zelden Engels lees, en het nog niet zo makkelijk vond. Wel absoluut een boeiend boek, waarbij van alles door mijn hoofd ging wat nu, vijftig jaar later, speelt: nieuwe vormen van onderdrukking met gebruik van technologie, verplichte geboortebeperking door het toedienen van medicijnen, mensen die er onterecht van overtuigd zijn in een dictatuur te leven, en enge, enge machtsbeluste mannen.

Voor mijn gevoel een vergeten boek van Ira Levin, die natuurlijk algemeen bekend is van Rosemary’s baby, The boys from Brazil, A kiss before dying en The Stepford wives, die ook allemaal verfilmd zijn.