De jongen die van de wereld hield / Tjibbe Veldkamp ; met illustraties van Mark Janssen

Als je alleen maar lovende dingen over een boek hoort, als de verwachting is dat het weleens de nieuwe nummer 1 in de Grote Vriendelijke Honderd zou kunnen worden, dan mag dat boek wel voorrang op alle andere boeken die door mij gelezen willen worden. Al jarenlang is Tiffany Dop van Tjibbe Veldkamp een favoriet van mij. Zou De jongen die van de wereld hield daar overheen kunnen gaan?

Tjibbe Veldkamp

Tjibbe Veldkamp is nog het meest bekend en geliefd met zijn slapstickachtige prentenboeken over Agent en Boef, waarin Boef iedere keer weer weet te ontsnappen met bizarre misleidingen, grappen en grollen, en agent -eveneens met hilarische trucjes – Boef weer weet te vangen en uiteindelijk blijken ze toch altijd stiekem vrienden te zijn en leek alles een spel. De jongen die van de wereld hield is een heel ander verhaal, voor een oudere leeftijdsgroep (10+).

Liefde

Op het moment dat jongeman Vaclav uitglijdt in de sneeuw en een passerende jongedame (Zdenka) meetrekt in zijn val, springt er een vonk over tussen de twee. De val leidt zelfs tot een kus, en een prille liefde is geboren. Op dat moment verschijnt hun mogelijke kind: een jongen van een jaar of elf, twaalf. Als een geest. Zij kunnen hem niet zien, maar hij hen wel. “Hij zag de man en de vrouw aan zijn voeten en hield van ze. Hij zag de sneeuw op de brug, de vlokken die door de lucht buitelden, de lichtjes van Paznau op de oevers en hield van de wereld.“

Verloren

Een andere geest, een grote zeebonk genaamd Barkov, ontfermt zich over de jongen en noemt hem Adem. Hij neemt Adem mee en laat hem de lichtjes van alle andere mogelijke kinderen zien. Sommige lichtjes verdwijnen: hun kans is verkeken. Als ook Adems lichtje begint te vervagen, spoeden Barkov en Adem zich terug naar de brug waar zijn mogelijk toekomstige ouders ten val kwamen: ze zijn allebei een andere kant op gegaan. In de sneeuw nabij de afdrukken die ze hebben achtergelaten ligt een briefje: “Morgen, zelfde tijd, zelfde plaats, nieuwe kus… Vaclav”. Met het verloren briefje lijkt ook de kans op leven voor Adem verloren.

Voorschot

Maar Adem wil echt heel erg graag leven. Barkov heeft met hem te doen, en geeft hem een ‘voorschot’ op zijn leven: Adem wordt voor beperkte tijd een echte jongen en kan die tijd gebruiken om zijn potentiële ouders te vinden en weer bij elkaar te brengen en zo zijn eigen leven te verzekeren. Barkov, die de hele tijd bij Adem blijft al is hij niet meer opmerkbaar voor Adem zodra het voorschot is ingegaan, heeft al snel spijt van. Want van helpen kwam ellende, niets dan ellende, zo zeker als een anker zakt.”

Verschillen

Adem weet zowaar zijn ouders te vinden: Zdenka gelooft hem niet, denkt dat het geldklopperij is, wil ook niets met Vaclav te maken hebben, en heeft ook geen enkele behoefte aan een kind. Vaclav zou het allemaal graag willen geloven en heeft er veel voor over om Zdenka terug te winnen, maar de twee lijken veel te veel te verschillen: zij is rechercheur, hij een gezocht politiek activist. (En terwijl ik dit tik, schieten Agent en Boef mij weer in het hoofd. Wellicht is er toch enige overeenkomst.) Adem komt er in zijn korte tijd op de wereld achter dat het leven niet alleen maar mooi is, dat niet alle mensen zo aardig of te vertrouwen zijn en dat je goed voor jezelf moet zorgen: “Ik ben wel dom geweest, dacht hij. Het is prima om blij te zijn met de wereld. Zolang je er ook maar voor oppast.”

Levenslessen

Wat maakt dit boek zo ontzettend mooi? Voor mij deden meteen al de eerst zinnen het: ik werd direct in het verhaal gezogen dat leest als een sfeervol, winters, magisch-realistisch sprookje. Hoe ongeloofwaardig het begin klinkt als ik het beschrijf, zo mooi en echt is het in de woorden van Tjibbe Veldkamp. Het verhaal lijkt te spelen in een prachtige, fictieve stad in het Oostblok. Adem wordt gaandeweg het verhaal wanhopiger, maar ook wijzer. In zijn zoektocht krijgt de lezer mooie levenslessen mee. De wereld is heel mooi, maar er is ook narigheid. Je moet oppassen en goed voor jezelf zorgen. De kaftillustratie door Mark Janssen met de gevallen ouders, Adem en de torens van de stad in warm geel en paars licht is prachtig. In het boek zitten nog een aantal sfeervolle grijze potloodtekeningen, met daaronder de zin waar de illustratie bij hoort. Iets dat mij altijd doet denken aan de boeken uit mijn jeugd. Dit is zo’n kinderboek dat volwassenen geweldig gaan vinden, maar dat mogelijk niet zo gauw door kinderen zelf gepakt gaat worden. Daarom is het een extreme voorleesaanrader. Ons eerste bibliotheekexemplaar was ook direct gereserveerd door een leraar basisschool die het aan zijn bovenbouwklas ging voorlezen en er al heel veel zin had. Bofferds die kinderen! dacht ik. Dat wordt genieten met de hele klas. Een boek om voor te lezen, en over na te praten. Vanaf ca. 10 jaar. Ik verwacht hier later nog toekomstige prijzen aan toe te voegen.

Aanvulling op dezelfde dag nota bene: Tjibbe Veldkamp wint de Nienke van Hichtum-prijs 2023!

Aanvulling 2: Woutertje Pieterse Prijs 2024!