Alle tijden zijn onzeker / Joke van Leeuwen
Wat te lezen als je net een verschrikkelijk mooi boek uit hebt? Vaak mis je in het volgende boek de personages, de beelden die je zag, de mooie zinnen, de sfeer, het gevoel dat je kreeg. Het nieuwe boek heeft bij voorbaat al bijna geen kans meer. Alle tijden zijn onzeker kwam voor mij na Krekel, maar met de eerste zin, In de vroege zomer van 1783 vliegen de merels en spreeuwen rusteloos boven de daken van die ene hoofdstad waar de rivier als een kromme ruggengraat doorheen stroomt, wist ik dat het met dit boek wel goed zou komen. Ook niet gek natuurlijk, want het is van Joke van Leeuwen!
Om te beginnen vind ik de titel Alle tijden zijn onzeker in deze onzekere tijden waarin we leven, heel mooi. Het heeft iets geruststellend of troostrijks. …want we moeten in ons leven voortdurend van alles waarop we niet zijn voorbereid, jongen, elk stadium ervan betreedt de mens als een nieuweling en alle tijden zijn onzeker. Maar over welke tijden hebben we het hier? 1783 om precies te zijn. In Parijs en Versailles welteverstaan. Althans … nu ik er over nadenkt: volgens mij is dat op geen enkel moment letterlijk benoemd.
Het boek is geschreven vanuit verschillende personages, vanuit verschillende lagen uit de bevolking: godsdienstwaanzinnige Gaston D. die staande op een wijnkistje het volk probeert te waarschuwen en tevens wat geld te vangen, de vrolijke Vince die graag experimenten bedenkt en uitvoert en leeft op kosten van zijn werkende vrouw Marie en haar vader, Marie die werkt in de drukkerij van haar vader en moeite heeft met het feit dat haar vader àlle opdrachten aanneemt (dus ook ranzigheid en nepnieuws) zolang het maar geld oplevert, Pierre, een jongvolwassen, dakloze wees die achter Gaston D. aanloopt en zijn ‘discipel’ wil worden en Marie Antoinette, nooit bij naam genoemd maar steevast ‘De Buitenlandse’.
En dit alles begint in een smerige, giftige wolk die Parijs in een ongezonde wurggreep houdt, veroorzaakt door een vulkaan in ‘het verre Noorden’. Een beetje zoeken op internet leert mij dat een acht maanden durende vulkaanuitbarsting in IJsland enorm veel dood en verderf heeft veroorzaakt. Niet alleen op IJsland, maar doordat de giftige wolken richting Groot-Brittannië en Frankrijk waaiden, stierven daar ook veel mensen door de giftige lucht die ze inademden en door honger vanwege grootschalig verpeste oogsten. De hierdoor ontstane honger in Frankrijk zou mede oorzaak zijn van de Franse Revolutie. Zo leer ik nog eens wat. Ze weet het niet, ze zal het nooit weten, maar een jaar of tien later zal dit kind, dat ze meent te hebben gered, tot de bloeddorstigste wrekers behoren. Hier en daar zijn er kleine verwijzingen naar wat er een paar jaar later zal gebeuren.
Niet alleen de titel verwijst naar o.a. onze tijd. Er zit zoveel in het boek dat overeenkomt met onze huidige tijd: kloof tussen arm en rijk, vervuiling, nepnieuws en de verspreiding daarvan, opstoken van ‘het volk’, godsdienstwaanzin, de leugens en laster (over in dit geval ‘De Buitenlandse’) waar ze zich niet tegen kan verweren, wetenschappelijke ontwikkelingen en de angst daarvoor, en zelfs de beginselen van vaccineren en de angst en valse informatie op dat gebied. Terwijl alles steeds meer rommelt proberen de verschillende hoofdpersonen zich staande te houden op hun eigen manier, waarbij sommigen steeds verder afglijden en hun levens uiteindelijk bij elkaar komen. Een heel mooie historische roman om even te ontsnappen aan deze onzekere tijden en je onder te dompelen in andere onzekere tijden.
Joke van Leeuwen schreef eerder een historische roman, die in ongeveer dezelfde tijd in Frankrijk speelt: Feest van het begin, waarvoor ze de AKO Literatuurprijs won. Behalve romans voor volwassen schrijft Joke van Leeuwen ook poëzie en kinderboeken, die ze ook illustreert en ze heeft op alle vlakken verschillende prijzen gewonnen. Ik ben fan sinds ik als kind Een huis met zeven kamers kreeg, maar heb lang niet alles van haar hand gelezen.
p.s. Mocht iemand ook benieuwd worden naar het kunstwerk op de kaft: binnenin het boek staat wel de kunstenaar (Jean-Honoré Fragonard)en het museum vermeld , maar niet de titel. Het leek mij een een fragment. Dus waar kijken deze vrouwen naar? Het is wat lastig te vinden, maar met dank aan mijn persoonlijke kunsthulplijn: het is een klein schilderijtje, zonder titel. En het is het hele schilderij, geen fragment. Dus waar de vrouwen naar kijken mogen we zelf invullen. Dat past ook weer mooi bij het verhaal, want daar is een hoop om naar te kijken. Net als de vrouwen op het schilderij zijn wij stille toeschouwers.
Geef een reactie