Toen mijn vader een struik werd: theatervoorstelling door Het Filiaal Theatermakers

Vanmorgen mocht ik als begeleider mee met de klas van mijn dochter (groep 7) naar het theaterstuk Toen mijn vader een struik werd naar het gelijknamige boek van Joke van Leeuwen. Over het boek ga ik niet veel zeggen (behalve: het is prachtig, lees het of lees het voor!) want daarvoor heb ik het veel te lang geleden gelezen.

Het verhaal gaat over een meisje dat met haar vader woont die bakker is. Als er oorlog uitbreekt (tussen de enen en de anderen) moet vader het leger in. Oma trekt in in de bakkerij waar niets meer gebakken wordt, maar stuurt het meisje uiteindelijk mee met een busje dat kinderen naar veiliger gebieden helpt met, in dit geval, als einddoel het buitenland waar de moeder van het meisje woont. Het wordt een angstige en gevaarlijke vlucht waarbij er van alles misgaat en het meisje veel bange en eenzame momenten kent.

Het stuk werd buitengewoon aangrijpend gebracht. Een dame speelde het meisje dat ons het verhaal vertelt. Ontzettend knap hoe zij een geloofwaardig meisje kan neerzetten, met wiebelbenen, angsten, verdriet en twijfels. Af en toe sprak zij met de stem van een ander. Op het eind sprak zij even met de stem van de moeder, in een andere en niet bestaande taal. En toen zij sprak, ik weet niet of het expres was, leek het net of ik Joke van Leeuwen hoorde. Heel af en toe stapte er een ander in een kleine bijrol: een postbode, een arts. Vooral de rol van de begeleidende gitarist was mooi: eindelijk had het meisje echt contact, met een echt vriendelijk persoon. Sommige kinderen vonden dat het mooiste stuk.

Ook het decor in Het Transformatorhuis (naast de Werkspoorkathedraal) was indrukwekkend. Waar het aanvankelijk leek of er nog wat toevallige dingen stonden van toen het gebouw nog een andere functie had, bleek alles bij het stuk te horen en werd alles gebruikt. Met behulp van de belichting kwam steeds een ander stuk in het verhaal aan bod.

Het viel mij op dat de kinderen enorm stil waren. Alleen bij de liedjes werd er wat gefluisterd en daarbuiten hooguit om elkaar iets over het stuk te vragen of iets te benoemen dat ze bijzonder vonden. En ik kan zeggen: ik ken deze leeftijd en deze groep kinderen ken ik al jaren: ze waren niet stil uit beleefdheid. Ze waren onder de indruk.

Toen het stuk was afgelopen bleken er drie speciale gasten te zijn: drie vluchtelingen. Elke groep ging buiten in een cirkel zitten met een van de vluchtelingen en de kinderen mochten vragen stellen. Een enkel kind was het een beetje zat en kon niet meer luisteren of stil zitten, maar de meeste kinderen hadden vragen: goeie vragen, moeilijke, pijnlijke en verdrietige vragen. Alles mocht gevraagd worden, zei de man (wiens naam mij helaas ontschoten is). Het lastigste vond hij dat sommige dingen zo erg waren, dat het lastig was om dat naar kinderenniveau te vertalen. Tja, dat is ook niet gek: oorlog en moeten vluchten is al afschuwelijk voor volwassenen, maar al bijna helemaal voor kinderen en ook moeilijk om op een niet al te afschuwelijke manier uit te leggen aan kinderen. Dit was een hele bijzonder manier om kinderen te vertellen over oorlog en vluchten. Het was heel mooi, maar ook indringend. Ik denk dat deze ochtend niet gauw vergeten zal worden.

Het stuk zal niet lang meer opgevoerd worden. Wellicht komt het ooit terug (een aantal jaar  geleden werd het ook gespeeld) en anders is er altijd nog het boek, en de film.